Απο την Σαράντου Αλεξάνδρα
Αναπτυξιολόγος / Παιδοψυχολόγος
Πόσες φορές έχεις αναρωτηθεί αν το παιδί σου περνάει «πάρα πολύ» χρόνο μπροστά από μια οθόνη; Ζούμε σε μια εποχή όπου οι ψηφιακές συσκευές είναι παντού – από την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία μέχρι την καθημερινή επικοινωνία. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν οι οθόνες είναι καλές ή κακές, αλλά πώς μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε με τρόπο που να ωφελεί την ανάπτυξη των παιδιών μας.
Τα Πρώτα Χρόνια: Ο Εγκέφαλος Αναπτύσσεται με Ταχύτητα
Τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού είναι κρίσιμα για τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη. Ο εγκέφαλος λειτουργεί σαν σφουγγάρι, απορροφώντας εμπειρίες που προέρχονται κυρίως από τη φυσική αλληλεπίδραση με ανθρώπους και το περιβάλλον.
🔹0-2 ετών: Τα βρέφη δεν έχουν ακόμα την ικανότητα να κατανοήσουν το περιεχόμενο μιας οθόνης. Αυτό που χρειάζονται είναι βλέμματα, αγκαλιές, λέξεις και πραγματικές αλληλεπιδράσεις. Έρευνες δείχνουν ότι η παθητική παρακολούθηση οθόνης μπορεί να επηρεάσει τη γλωσσική ανάπτυξη και τη συγκέντρωση (Li et al., 2021).
🔹 2-5 ετών: Σε αυτή την ηλικία, οι οθόνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μέτρο και πάντα με τη συμμετοχή των γονέων. Το περιεχόμενο πρέπει να είναι προσεκτικά επιλεγμένο, ώστε να ενισχύει τη μάθηση και όχι να αντικαθιστά την πραγματική εμπειρία.
🔹 6+ ετών: Στη σχολική ηλικία, τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις οθόνες και για εκπαιδευτικούς λόγους. Ωστόσο, η υπερβολική χρήση έχει συνδεθεί με μειωμένη προσοχή, χαμηλότερες επιδόσεις και προβλήματα στον ύπνο (Parlakyıldız et al., 2022).
Πόσος Χρόνος Είναι Ασφαλής;
Οι ειδικοί προτείνουν τις εξής κατευθυντήριες γραμμές:
✔ 0-18 μηνών: Καμία οθόνη (εκτός από βιντεοκλήσεις για επαφή με αγαπημένα πρόσωπα).
✔ 18-24 μηνών: Επιτρέπεται μόνο εκπαιδευτικό περιεχόμενο με τη συμμετοχή γονέα.
✔ 2-5 ετών: Μέγιστη διάρκεια 1 ώρα την ημέρα, με ποιοτικό περιεχόμενο.
✔ 5+ ετών: Μέγιστη διάρκεια 2 ώρες την ημέρα, με έμφαση στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα (Takahashi et al., 2023).
Παθητική vs. Διαδραστική Χρήση
Δεν είναι όλες οι ώρες μπροστά σε μια οθόνη ίδιες!
Παθητική χρήση (παρακολούθηση τηλεόρασης, YouTube χωρίς αλληλεπίδραση) μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γλωσσική ανάπτυξη και την ικανότητα συγκέντρωσης
Διαδραστική χρήση (εκπαιδευτικά παιχνίδια, εφαρμογές μάθησης, προγράμματα που απαιτούν σκέψη και δράση) μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα και τις γνωστικές δεξιότητες (Martinelli, n.d.).
Τι Συμβαίνει με τα Κινούμενα Σχέδια;
Τα παιδιά αγαπούν τα κινούμενα σχέδια, όμως μπορούν να επηρεαστούν βαθιά από όσα βλέπουν. Οι μικροί θεατές δυσκολεύονται να διαχωρίσουν τη φαντασία από την πραγματικότητα, και συχνά μιμούνται τις συμπεριφορές των αγαπημένων τους χαρακτήρων. Επομένως, είναι σημαντικό οι γονείς να παρακολουθούν μαζί με τα παιδιά και να τα βοηθούν να κατανοούν τι βλέπουν (Rogge, 2007).
Νευροδιαφορετικά Παιδιά και Οθόνες
Για τα παιδιά με ΔΕΠΥ, αυτισμό ή μαθησιακές δυσκολίες, οι οθόνες μπορεί να έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις.
Οφέλη: Μπορούν να παρέχουν δομή, προβλεψιμότητα και εκπαιδευτικά εργαλεία που διευκολύνουν τη μάθηση.
Κίνδυνοι: Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εθισμού και απομόνωσης εάν δεν τεθούν όρια.
Οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιούν προγράμματα που ταιριάζουν στις ανάγκες του παιδιού, ενώ παράλληλα να ενισχύουν την κοινωνική αλληλεπίδραση και την πραγματική επαφή με το περιβάλλον.
Το Κλειδί Είναι η Ισορροπία
Οι οθόνες δεν είναι ούτε απόλυτα καλές ούτε απόλυτα κακές. Είναι εργαλεία, και η αξία τους εξαρτάται από το πώς τις χρησιμοποιούμε.
📌 Συμβουλές για γονείς:
✔ Να είσαι παρών: Συζήτησε, αλληλεπίδρασε και βοήθησε το παιδί να κατανοήσει όσα βλέπει.
✔ Όρισε σαφή χρονικά όρια: Οι κανόνες πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια.
✔ Δώσε εναλλακτικές: Δραστηριότητες όπως παιχνίδι, ανάγνωση και φυσική άσκηση είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του παιδιού.
✔ Γίνε παράδειγμα: Τα παιδιά μιμούνται τους γονείς, οπότε προσπάθησε να περιορίσεις και τη δική σου χρήση οθόνης. Η τεχνολογία μπορεί να γίνει σύμμαχος της ανάπτυξης, αρκεί να τη χρησιμοποιούμε έξυπνα και ισορροπημένα.
