γράφει η Σαράντου Αλεξάνδρα
Αναπτυξιολόγος / Παιδοψυχολόγος
Η μητρότητα σε συνθήκες Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας (Borderline Personality Disorder – BPD) αποτελεί μία ιδιαίτερα απαιτητική πρόκληση. Όταν μια μητέρα παρουσιάζει χαρακτηριστικά της διαταραχής, η γονεϊκή της συμπεριφορά τείνει να διαμορφώνεται από συναισθηματική ασυνέπεια, εναλλαγές μεταξύ υπερβολικού ελέγχου και συναισθηματικής απόστασης, καθώς και δυσκολίες στη θέσπιση ορίων. Ιδίως όταν καλείται να ανταποκριθεί στις ανάγκες περισσότερων παιδιών, οι εσωτερικές συγκρούσεις και οι δυσλειτουργικοί μηχανισμοί προσαρμογής εντείνονται, δημιουργώντας ένα περιβάλλον αυξημένης συναισθηματικής αβεβαιότητας.
Η σειρά γέννησης και η επίδραση του φύλου
Η σειρά γέννησης φαίνεται να επηρεάζει τη δυναμική της μητρικής στάσης. Συχνά, το πρωτότοκο παιδί –ιδιαίτερα όταν είναι κορίτσι– αναλαμβάνει πρόωρα ρόλους φροντίδας και ευθύνης (γονεϊκοποίηση), ενώ το δεύτερο παιδί μπορεί να βιώνει παραμέληση ή συναισθηματική αποστασιοποίηση. Το φύλο των παιδιών επίσης διαδραματίζει ρόλο, καθώς έρευνες δείχνουν ότι οι μητέρες με BPD ενδέχεται να εκδηλώνουν μεγαλύτερη συναισθηματική αστάθεια ή ακόμη και αυξημένη εχθρικότητα απέναντι σε παιδιά του ίδιου φύλου (Krause-Utz et al., 2014).
Συναισθηματική αποδιοργάνωση και ψυχωστικά φαινόμενα
Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, η συναισθηματική αποδιοργάνωση μπορεί να οδηγήσει σε παροδικά ψυχωστικά συμπτώματα, όπως ακουστικές ψευδαισθήσεις, παρανοϊκές σκέψεις ή αποδιοργανωμένο λόγο, ειδικά σε συνθήκες έντονου στρες ή αντιλαμβανόμενης εγκατάλειψης (Slotema et al., 2012; Glaser et al., 2008). Όταν η μητέρα βιώνει τέτοιου τύπου αποσταθεροποίηση, η φροντίδα των παιδιών δεν διακόπτεται απαραίτητα σε πρακτικό επίπεδο, αλλά η συναισθηματική σύνδεση ατονεί. Το παιδί δεν λαμβάνει ρυθμιστικά σήματα, με αποτέλεσμα να βιώνει συναισθηματική απορρύθμιση, γνωστική σύγχυση και βαθύ φόβο.
Επιπτώσεις στην πρώιμη ανάπτυξη
Η απουσία μίας συναισθηματικά διαθέσιμης, σταθερής μητρικής παρουσίας μπορεί να επιφέρει σημαντικές αναπτυξιακές επιπτώσεις, ειδικά σε βρέφη και νήπια. Παρατηρησιακές μελέτες (Stepp et al., 2011) επισημαίνουν αυξημένα επίπεδα επιθετικότητας, δυσκολίες συναισθηματικής ρύθμισης και πρώιμες ενδείξεις εσωτερικευμένων διαταραχών, όπως άγχος, καταθλιπτικά συμπτώματα και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η γονεϊκή επάρκεια και η ψυχική λειτουργικότητα
Παρότι πολλές μητέρες με BPD διαθέτουν γνωστική επίγνωση του τι συνιστά «καλή» γονεϊκή πρακτική, συχνά δυσκολεύονται να την εφαρμόσουν με συνέπεια. Αυτό σχετίζεται με μειωμένη αίσθηση γονεϊκής αυτοαποτελεσματικότητας και περιορισμένη ικανότητα reflective functioning – την ικανότητα, δηλαδή, να κατανοούν και να ανταποκρίνονται στις εσωτερικές καταστάσεις των παιδιών τους (Sharp et al., 2019).
Σε οικογένειες με περισσότερα από ένα παιδιά, αυτές οι προκλήσεις εντείνονται, καθώς η μητέρα καλείται να ανταποκριθεί σε διαφορετικές ηλικιακές και αναπτυξιακές ανάγκες. Η συναισθηματική ασυνέπεια συχνά συνοδεύεται από εξιδανίκευση του ενός παιδιού και υποτίμηση του άλλου – ένα μοτίβο που έχει περιγραφεί ως «διαχωρισμένη γονεϊκή προβολή» (Lyons-Ruth et al., 2003), συχνό σε απορρυθμισμένες σχέσεις προσκόλλησης.
Θεραπευτικές προσεγγίσεις και πρόληψη επιδείνωσης
Η σύγχρονη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στην οριακή διαταραχή προσωπικότητας αναγνωρίζει τη σημασία της στοχευμένης υποστήριξης του γονεϊκού ρόλου. Το Dialectical Behavior Therapy (DBT) έχει προσαρμοστεί για γονείς με BPD, βοηθώντας στη ρύθμιση συναισθημάτων και την αντιμετώπιση ενδοοικογενειακής έντασης (Bohus et al., 2021). Παράλληλα, το Mentalization-Based Treatment for Parenting (MBT-P) υποστηρίζει τη μητέρα στην κατανόηση του ψυχικού κόσμου των παιδιών της, ακόμη και σε καταστάσεις έντονης αποσταθεροποίησης (Fonagy & Bateman, 2016).
Η οικογενειακή θεραπεία, η ψυχοεκπαίδευση και τα προγράμματα ενίσχυσης γονεϊκής επάρκειας αποτελούν επίσης σημαντικά εργαλεία πρόληψης και παρέμβασης, προάγοντας την ασφάλεια των σχέσεων και μειώνοντας τον κίνδυνο διαγενεακής μεταβίβασης αστάθειας.
Συμπερασματικά
Η συνύπαρξη μητρότητας και Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας αποτελεί ένα σύνθετο και πολυδιάστατο φαινόμενο. Η ανισότητα στην ανταπόκριση στις ανάγκες των παιδιών δεν πηγάζει από πρόθεση, αλλά από τα εσωτερικά όρια και την ψυχική ευαλωτότητα της μητέρας. Παρά τη δυσκολία, η θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να παίξει κρίσιμο ρόλο: με έγκαιρη, εξειδικευμένη στήριξη, η γονεϊκή λειτουργία μπορεί να ενδυναμωθεί και το οικογενειακό περιβάλλον να μετατραπεί σε έναν ασφαλή χώρο ανάπτυξης και σύνδεσης.
🔹 Στο Hypnosis Greece παρέχουμε εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχοθεραπείας για την Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας, με πιστοποίηση και επιστημονική κατάρτιση στην αντιμετώπιση των επιπτώσεών της στον γονεϊκό ρόλο και στη δυναμική της οικογένειας.
